In december 2011 vertelde fotograaf Cor Jaring (1936-2013) over de beroemde foto van John Lennon en Yoko Ono in het Hilton Hotel tijdens hun bed in 1969. De camera liep en Jaring begon te praten. Maar niet over de foto. Hij begon zijn verhaal in 1960 en anderhalf uur later was hij nog niet in 1969 beland.

Toespelingen wuifde de fotograaf weg, hij had geen haast. Uiteindelijk vertelde Jaring over het moment in het Hilton. Jaring wees op de ketting om de nek van Lennon en Ono. Het zijn lange aanloop. De foto was een eigen leven gaan leiden als symbool voor de strijd voor vrede. De vlinderkettingen van 'die twee gekken' zijn de stille getuigen van de heel andere intenties.

Jaring en zijn compagnons hebben zich verenigd in de Insektensekte. De alternatievelingen gedurende de jaren zestig al naam gemaakt. Anti-rookmagiër Robert Jasper Grootveld werd onder andere beroemde door zijn happenings rondom Het Lieverdje op het Spui in Amsterdam. Kunstenaar Theo Kley uitbundige kunstmanifestaties in de hoofdstad. Tandarts Max Reneman was ook beeldend kunstenaar en voorzitter van kunstenaarsvereniging De Keerkring, die onder andere in het Stedelijk Museum exposeerde. Violist Hub Mathijssen was tweede concertmeester bij het Nederlands balletorkest. Samen met zijn broer, pianist Joost Mathijssen, maakte hij ook van het Resistentie deel uit, een parodie op het Haagse Residentie Orkest. Cor Jaring was van oorsprong havenarbeider en schoot in de Amsterdamse haven zijn eerste foto's. In de jaren bewegingen gemaakt hij betrokken bij de provobeweging, waar hij nieuwe vrienden gemaakt. Met zijn cameralegen Jaring 'magisch centrum Amsterdam' op beeld vast.

In maart 1969 stond de Insektensekte rondom het bed van de Beatle en zijn vrouw - volgens Jaring op uitnodiging van Lennon zelf, die contact had gehad met manus van alles Hans Boskamp. 'Ze delen onze mening' vertelde Jaring. Toch had de sekte een andere missie dan Lennon en Ono. De twee prominente tegenheden tijdens hun huwelijksreis een vreedzame protestactie de Vietnamoorlog. De Insektensekte protesteerden tegen milieuvervuiling en hadden volgens Jaring als motto:

'Dat kleine leuke waterlandje, waar mensen nog op houten schoenen lopen, hou dat schoon!'

Aan het bed gedragen de sekte aria's voor uit hun Vlinderopera. Na afloop kregen Lennon en Ono een vlindervlag overhandigd en werden zij gehuldigd als erelid van de Insektensekte. Dit was ook het moment dat het duo de vlinder ketting en ontvangen die te zien zijn op Jarings beroemde foto. Op zijn andere foto's van deze dag is een maf orkest te zien van verklede mannen. Maar deze mannen van de Insektensekte waren hun tijd vooruit. De aan provo gelieerde kunstenaars stonden aan het begin van de milieubeweging in Nederland.

Robert Jasper Grootveld, 1964 (cc – Anefo – Nationaal Archief)Milieuvervuiling was eind zestig nog een nieuw thema. Het milieubesef zoals wij het nu kennen, moest zich nog ontwikkelen. In de landelijke politiek überhaupt nog niet op de agenda. Internationaal kwam het milieu pas echt in de aandacht onder de Club van Rome in 1972 haar bekend rapport De grenzen van de groei uitbracht, over het verband tussen economische groei en de gevolgen van het milieu. Volgens hoogleraar milieukunde Egbert Tellegen waren het de democratiseringsbewegingen die in hun strijd tegen het establishment ook de milieuproblematiek aankaarten. Zo wilden de provo's met hun wittefietsenplan milieuvervuiling tegengaan. Nadat de provobeweging zichzelf in 1967 had opgeheven, werd het groene gedachtegoed, voortzetting op ludieke wijze, verder uitgedragen door de Insektensekte.

Voormalige provo Jasper Grootveld en zijn vriend Theo Kley constateerde jaren zestig dat vele problemen werden bedreigd door water- en luchtvervuiling. Om dit tegen te gaan zij de Insektensekte op, met de 'gevallen vlinder' als symbool. Volgens de sekte was de consumptiemaatschappij de oorzaak van milieuvervuiling - die had de mens immers lui gemaakt. Vanuit die gedachte werd zelfs een eigen alternatieve wetenschap ontwikkeld: de deskundologie. Mileuverveling was de oorzaak van milieuvervuiling, zo geplaatstn de deskundologen.

Om deze problematiek onder de aandacht te brengen bracht de Insektensekte graag een muzikaal protest ten gehore, onder begeleiding van het Resistentieorkest. Theo Kley zich negatief had uitgelaten over prins Bernhard. De Vlinderopera werd hun grootste hit.

'Moeder waar zijn de vlinders bewaard? Moeder waarom zijn zij verdwenen? Moeder ik wil een vlinder als het kan, en ik wil er mee spelen willen daar droomde ik van.'

…zongen de sekteleden en hun sympathisanten, al dan niet verkleed als insect. De opera werd ook buiten opgedragen, in het voorjaar wanneer de boeren hun pesticiden verspreidden. Hun beroemdste optreden vond natuurlijk plaats in maart 1969 in het Hilton.

Cor Jaring maakte het mee en stond samen met zijn Insektensekte aan het begin van de milieubeweging in Nederland: 'Godverdomme wat een leuke tijd was dat', stelde Jaring al kijkend naar zijn foto van Lennon en Ono. Vloekend concludeert hij dat de mensheid niet voldoende heeft bereikt.

'Wat hebben we ontwikkeld op deze wereld? Wat hebben we een teringbende van gemaakt.'

De milieuproblematiek bleek complexer dan de Insektensekte het omschreef. Vijftig jaar later proberen milieubewegingen de mensheid te vooraf voor de aarde met smeltende ijskappen en zeespiegels als gevolg. Er wordt een verdere aanpak naar het consumptiepatroon. Het lijkt nog altijd niet door te dringen. Misschien moet de milieuproblematiek terug worden gebracht naar een dagelijkse probleem zoals de Insektensekte in 1969 al deed. Wil je moeder, waar zijn die vlinders bewaard?

Agnes Cremers is historicus en werken voor Van Gisteren, werkplaats voor historische projecten. www.vangisteren.nu

De korte documentaire 'A Bed Side Story' (Cremers, Pierson, van Asch 2012) is nu te zien in de etalage van de Stadsboekwinkel in het Stadsarchief Amsterdam en op de website van Van Gisteren, vangisteren.nu. In het Stadsarchief is van 13 maart tot en met 12 juli de fototentoonstelling 'Cor Jaring / Fotograaf Magisch Centrum Amsterdam (1965-1975)' te zien.

  Of bekijk onze alfabetische onderwerplijst

Op Historiek vindt u historische achtergronden bij het nieuws, maar ook bijvoorbeeld boekbesprekingen, historische historische achtergronden en gezegden, informatie over de Griekse mythologie, wereldoorlogen en veel historische foto's. Veel van onze encyclopedische artikelen zijn ook goed te gebruiken voor spreekbeurten en werkstukken.

- Fout in een artikel? Opmerking? Vraag? Gebruik dit formulier - Historicus? Docente geschiedenis? Journalist? Publiceer op Historiek

Bij Historiek vinden we dat geschiedenis niet alleen interessant maar ook relevant is. Ons motto: "Omdat we ook van gisteren zijn..."